به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، کتاب «۱۰۰ +۱ روایت از اسکلت‌های باستانی ایران» از سوی موزه ملی ایران، انتشارات نوسده و انجمن راهنمایان گردشگری استان تهران رونمایی شد.
محمدابراهیم زارعی، رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ضمن تبریک به مؤلفان و برگزارکنندگان، این مراسم را «جلسه‌ای مبارک» توصیف کرد و گفت: رونمایی از کتابی با بیش از ۱۰۰ +۱ روایت از محوطه‌های باستانی ایران، اتفاقی ارزشمند است. مولف و پدیدآورندگان آن، زحمات زیادی کشیده‌اند و جای چنین کتابی در میان آثار باستان‌شناسی ایران به‌راستی خالی بود.
وی با اشاره به اهمیت تدفین در فرهنگ‌های بشری افزود: اگر به تمدن‌های کهن مانند مصر نگاه کنیم، درمی‌یابیم که تدفین و دنیای پس از مرگ چه جایگاه عمیقی در جهان‌بینی آنها داشته است. ما ایرانیان نیز از گذشته‌های دور به تدفین اهمیت می‌دادیم و نمونه‌های آن را در محوطه‌هایی چون چغازنبیل می‌توان دید، جایی که بسیاری از اشیای باستانی در کنار اسکلت‌ها یافت شده‌اند.
زارعی تاکید کرد: برای نخستین‌بار است که این آثار به‌صورت یکجا گردآوری شده‌اند. این کتاب می‌تواند نگاه‌های جدیدتری را وارد ادبیات باستان‌شناسی ایران کند و این علم را بیش از پیش به میان مردم ببرد.
وی با گلایه از عدم شناخت عمومی نسبت به باستان‌شناسان گفت: بسیاری هنوز ما را نمی‌شناسند و تصورات نادرستی از باستان‌شناسی دارند. در حالی که این علم، دانشی جوان اما بسیار مهم است. ما نقشه گنج تولید نمی‌کنیم، بلکه به بازشناسی هویت و تاریخ مردمان‌مان می‌پردازیم.
زارعی در پایان ابراز امیدواری کرد که این کتاب بتواند جایگاه باستان‌شناسی را در میان مردم و نخبگان تقویت کند و گفت: بخشی از مسئولیت نیز بر دوش خود ماست تا دستاوردهای‌مان را بیشتر معرفی کنیم. امیدوارم در این مسیر موفق و سربلند باشیم.
سپس مهرنوش زاده‌دباغ، مولف کتاب و پژوهشگر باستان‌شناسی گفت: پیش‌تر کتابی با عنوان «سرگذشت ایران در ۱۰۰ محوطه باستانی» به کوشش شادی گنجی منتشر شد و دربردارنده روایات محوطه‌های باستانی فراموش‌شده‌ای بود که بستر زندگی پیشینیانی بر آن استوار بود و فرهنگ امروزی ما بر شیوه زندگی آنها بنا شده است. شناخت این محوطه‌ها همواره مسیر حصول پاسخ به پرسش‌های تاریخی را هموار می‌کند.
وی افزود: اکنون، پس از چاپ روایت «سرگذشت ایران در محوطه‌های باستانی» نوبت به شرح روایت‌های شگفت از بقایای استخوان‌های انسانی و حیوانی کشف‌شده در فلات ایران در دوره‌های مختلف رسیده است؛ روایت‌های علمی از گذشتگان که به کمک فناوری هوش مصنوعی تدوین شده در این کتاب به تصویر کشیده شده‌اند. این کتاب تلاشی است تا ما ایرانیان بیش از سایر ملل به یاد آوریم در تلاطم روزگار چگونه دوام آورده‌ایم.
زاده‌دباغ ادامه داد: با مطالعه کتاب اطلاعاتی درباره شیوه زیست پیشینیان که شامل معماری، خوراک، پوشاک، سازگاری با طبیعت در دوره‌های پارینه‌سنگی، نوسنگی، مس‌وسنگ، مفرغ، آهن، ایلامی، هخامنشی، سلوکی و اشکانی، ساسانی، اسلامی و جهان ایرانی (بیرون از مرزهای سیاسی جدید) آمده است.
این پژوهشگر بیان کرد: می‌توان برای بازنمایی سبک زندگی اهالی فلات ایران افزون بر ارجاع به مستندات علمی به دنیای داستان نیز پناه برد تا روایت برای خواننده قابل فهم‌تر باشد. منابع معتبر مورد استناد نیز در پایان داستان‌های هر دوره آورده شده‌اند. همچنین اطلاعات کاوش هر محوطه شامل سال کاوش، ملیت هیأت باستان‌شناسی، یافته‌های کاوش، مطالعات آزمایشگاهی، استخوان‌شناسی و تفسیر باستان‌شناسان ارائه شده‌اند.
فصل نخست کتاب شامل هشت روایت از دوران پارینه‌سنگی است. گونه‌های انسانی و جانوری متنوعی در دوران پارینه‌سنگی در فلات ایران می‌زیسته‌اند که بعضی از آنها منقرض شده‌اند. نیمی از روایت‌های این فصل به این گونه‌های منقرض پرداخته است. اغلب این روایت‌ها بر مبنای بقایای استخوانی اندک استوار است.
در فصل دوم، ۱۰ روایت از مرگ و زندگی کودکان و سالمندان دوره نوسنگی آورده شده است. آیین تدفین در این دوره اغلب راهگشای دیرینه‌شناسان بوده است. تعامل مردمان دوره مس و سنگ با طبیعت، طی ده روایت دلنشین دیگر در فصل سوم این کتاب شرح داده شده‌است.
آثار شهرنشینی و رقابت بر سر منابع، مشاغل تخصصی و سلسله‌مراتب اجتماعی در گورهای دوره مفرغ برای باستان‌شناسان نمایان است. نویسنده در شانزده روایت سبک زندگی مردمان این دوره را به تصویر کشیده است.
عصر آهن، عصر تقابل فرهنگ‌ها و اقوام گوناگون است. این تقابل‌ها گاه اقوام را به تجلی و شکوه می‌رساند و گاه در جنگ‌ها و نبردهای پی‌درپی می‌فرساید. تقابل‌ها و تنوع اقوام در شیوه زندگی و مرگ آنها اثراتی به وجود آورده که برخی ویژگی‌های آن در چهارده روایت فصل پنجم درج شده‌اند.
گستره پهناور قلمروی ایلامیان از عصر مفرغ تا آستانه عصر آهن و حضور اجتماعی پررنگ آنها حتی پس از حمله آشور موجب شد فصل ششم به توصیف یافته‌های باستان‌شناسی از بقایای استخوانی آنها اختصاص یابد. شش روایت مندرج در این بخش خواننده را با زندگی ایلامیان در شهرهای مختلف ایران آشنا خواهد کرد.
مدارای حاکمان هخامنشی با اقوام مختلف سرزمین پهناور ایران در گورهای کاوش‌شده حاکی از یافته‌های باارزشی است که برخی از آنها در پنج روایت مشروح در فصل هفتم ارائه شده‌اند. تبلور ویژگی‌های هلنی اقوام سلوکی و نقش تسلط ایرانیان بر خلیج پارس در دوره اشکانی را در نُه روایت جذاب فصل هشتم ملاحظه خواهید کرد.
نهمین فصل، راوی زندگی ایرانیان زرتشتی و گاه غیر زرتشتی در عصر ساسانی است. همچنین با سقوط دوره ساسانی موجب اتخاذ راهکارهایی برای تداوم سبک زندگی ایرانی شد. همزمان حمله اقوام ترک و مغول به تغییراتی منجر شد که ایجاد شهرهای زیرزمینی از آن جمله‌اند. بعدها ایرانیان از سبک زندگی اروپایی هم سود بردند. یازده روایت در فصل دهم گویای رویکرد مذهبی، تجاری و سنتی ایرانیان پس از دوره ساسانی تا پایان دوره قاجار است.
ایران‌زمین از دیرباز فراتر از مرزهای سیاسی امروز وسعت داشته و به ویژه در شرق فلات ایران حتی در دوران اسلامی نیز از فرهنگ ایرانی صیانت شده است. آثار برجای مانده در سیبری، تاجیکستان، ترکمنستان، شمال سوریه، عراق و امارات متحده عربی از نمونه‌های گواه این مدعا هستند. شش روایت از کاوش‌های انجام شده در این مناطق، خواننده را از تجربه زیسته ایرانیان در جهانی خارج از جغرافیای کنونی ایران مطلع می‌کند.
نقشه پراکندگی محوطه‌های کاوش‌شده، ضمیمه این کتاب است. گرچه هر محوطه شامل دوره‌های مختلف باستانی و تاریخی است اما دوره لایه‌ای که قصه اسکلت مورد نظر روایت شده، مبنا قرار گرفته است. این کتاب با هدف آشنایی عموم دوستداران یافته‌های شگفت‌انگیز باستان‌شناسی در قالبی شیوا تهیه و تدوین شده است تا علاوه بر آگاهی‌رسانی، فرصتی را برای تولید محصولات فرهنگی اعم از فیلم، انیمیشن، بازی‌های کامپیوتری و کتاب به ویژه برای گروه سنی کودکان و نوجوانان فراهم سازد.
