سرویس تاریخ و سیاست خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب با همکاری نشر کازرونیه و شرکت پتروشیمی بندر امام کتاب «تاریخ خلیج فارس (بنادر و جزایر ایران)» تألیف محمدحسین سعادت کازرونی را با تصحیح و پژوهش عبدالرسول خیراندیش، استاد تاریخ دانشگاه شیراز و عمادالدین شیخ‌الحکمایی، پژوهشگر مؤسسه باستان‌شناسی دانشگاه تهران و مدیر نشر کازرونیه منتشر کرد.
«تاریخ خلیج فارس؛ بنادر و جزایر ایران» تألیف محمدحسین سعادت کازرونی (زاده ۱۲۸۲ ق در نجف و درگذشته ۱۳۵۴ ق در شیراز) است. این کتاب دومین اثر او پس از کتاب تاریخ بوشهر (انتشار ۱۳۹۰ ش) است. به رغم گذشت حدود یکصد سال از تألیف این کتاب، نظر به اشراف نویسنده به تاریخ و فرهنگ ایران، نگاه نو و حضور جدی او در عرصه فرهنگ و سیاست، این اثر همچنان می‌تواند برای تاریخ خلیج فارس و جزایر آن و حتی برنامه‌ریزی‌های فرهنگی و اقتصادی در حوزه جنوب ایران مهم باشد. یگانه نسخه این اثر که متعلق به کتابخانه علی‌اصغر حکمت بوده است اکنون در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران نگه‌داری می‌شود.
شیخ‌الحکمایی در پیشگفتار این اثر با اشاره به آثار سعادت کازرونی می‌نویسد که نویسنده نخست تصمیم داشته که مجموعه بنادر و جزایر خلیج ایران را در یک مجموعه تدوین کند، اما چون بخش مربوط به تاریخ بندر بوشهر بسیار حجیم‌تر از بقیه بنادر و جزایر از آب درآمده بود، تاریخ بوشهر را از بقیه متن جدا می‌کند و با یک مقدمه تقریباً مشترک، برآن می‌شود که بخش بنادر و جزایر را به کتاب مستقل تبدیل کند.
وی این‌طور ادامه می‌دهد که نیافتن فرصت کافی برای تکمیل جزئیات و تدوین نهایی هر دو کتاب از سوی نگارنده، کار تصحیح را با مشکل مواجه کرده است؛ بنابراین نسخه چاپی اثر حاضر، تصحیح به معنای مصطلح آن نیست. چرا که نسخه خطی موجود را بیشتر باید یادداشت‌هایی به قصد تألیف دانست تا یک نسخه نهایی.
عبدالرسول خیراندیش در مقدمه‌ای که بر این اثر نوشته است، بیان کرده که نوشتن این کتاب یک دوره بیست ساله از میانه پادشاهی احمدشاه تا میانه پادشاهی رضاشاه به درازا کشیده است. این هنگام سعادت در بوشهر اقامت داشت.
این استاد تاریخ دانشگاه شیراز درباره ارزش تألیف این اثر عنوان می‌کند که این کتاب پس از گذشت سال‌ها، همچنان دارای اعتبار و قابل اعتناست. زیرا به واقع نویسنده محقق و متفکر آن آگاهی تاریخی شگفت‌انگیزی را در تفسیر گذشته پشت سر گذاشته، تبیین روزگار خویش و تشخیص آینده‌ای که فرا می‌رسید، از خود نشان داده است. تجربه روابط ایران و انگلیس در دوره صفویه، دوم آنچه که طی جنگ جهانی اول و پس از آن رخ داد و دیگری پدیدار شدن افق تحولاتی که در حال چهره بستن بود از نکات قابل ذکر در این اثر است.
کتاب حاضر در سه فصل از سوی سعادت کازرونی تألیف شده است. فصل نخست در موقع جغرافیایی و احوالات طبیعی و امور سیاسی و اقتصادی و تفسیمات مُلکی سواحل خلیج ایران است. در این فصل آن طور که از نامش پیداست به حدود طبیعی، اوضاع و تشکیلات و اهمیت خلیج فارس در نظر سلاطین قدیم پرداخته است.
فصل دوم شرح تاریخ و وقایع ماضیه و حوادث جاریه بنادر مهمه خلیج فارس ایران و توجه دوَل اروپایی به خلیج ایران است. جنگ‌های ایران و یونان، عظمت مقدونیه، فتح آسیا به دست اسکندر از جمله مباحث مطروحه در این فصل است. سعادت در فصل سوم به جزایر خلیج پرداخته است.
کتاب «تاریخ خلیج‌فارس؛ جزایر و بنادر ایران از سوی مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب با همکاری نشر کازرونیه و شرکت پتروشیمی بندر امام ماهشهر به بهای ۲۶۰ هزار تومان منتشر شده است.
